Wie de Romeinse geschiedenis heeft geleerd, denkt aan de drieslag koningstijd, republiek, keizerrijk. De totstandkoming van dit imperium, dat het gehele Middellandse Zeegebied besloeg, ging gepaard met kolonisering, inlijving, en onderwerping van onder meer Grieken, Kelten, Puniërs, Perzen, en Egyptenaren. Vanaf de 15e eeuw is het Romeinse imperium een voortdurend wisselende maar altijd aanwezige herinnering in de expansie van Europese mogendheden. Hoe zag die herinnering eruit, en was die actief of latend, rechtvaardigend of bespiegelend? Welke bronnen hebben we daarover, van wie komen die, en komen ze van binnen of buiten Europa? Tijdens dit panel gaan we in gesprek met experts over hoe de Oudheid is (en wordt) gebruikt om Europese kolonisatie en overheersing in de vroegmoderne en moderne tijd vorm te geven. Deelnemende panelleden zijn dr. Dinah Wouters (UU/RUG), dr. Tycho Maas (UU), dr. Nathalie de Haan (RU). De avond wordt gemodereerd door dr. Suzan van de Velde, conservator Klassieke Wereld van het RMO.
Nicolas Verkolje, Allegorische voorstelling van de Amsterdamse Kamer van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (Rijksmuseum: SK-A-4290).
Op 25 september houdt prof.dr. Koen De Temmerman, hoogleraar Letterkunde aan de Universiteit Gent, de Zenobialezing in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden. Onderwerp van de lezing is het antieke romangenre. Aanmelden via de website van het museum is verplicht. Meer informatie is hier te vinden.
25 sep. 2024: Zenobialezing door prof.dr. Koen De Temmerman | 19:30-20:30 in de Tempelzaal van het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden
Abraham Bloemaert, Theagenes en Charicleia na de schipbreuk, 1625. (Publiek beschikbaar)
De roman is vandaag één van de populairste literaire genres wereldwijd. Wist u dat dit genre niet is ontstaan met Cervantes of Rabelais in de vroegmoderne periode maar reeds in de oudheid bestond? En dat één vertegenwoordiger van dit antieke genre (waarvan bovenstaande afbeelding de openingsscène uitbeeldt) hét model werd voor de romanschrijfkunst in het 16de– en 17de-eeuwse West-Europa?
In deze lezing bespreken we de belangrijkste vertegenwoordigers van het antieke romangenre, en schetsen een beeld van hun belangrijkste inhoudelijke en verteltechnische kenmerken. Het wordt een tocht door het ganse Middellandse Zeegebied in het gezelschap van liefdeskoppels, bordeelhouders, grafrovers, piraten en grootkoningen. We gaan ook na hoe we de identiteit van lezers van antieke romans kunnen reconstrueren, en besteden aandacht aan de (aanzienlijke) impact van deze teksten op latere literaire tradities. We hebben het daarbij niet alleen over de (genoegzaam bekende) romanimitaties in het 12de-eeuwse Byzantium en over de vroegmoderne Westeuropese poetica’s, maar ook (en vooral) over minder bekende gevallen van receptie in de late oudheid en vroege middeleeuwen – van Griekse en Latijnse hagiografie tot Syrische retorica en Perzische middeleeuwse epiek.
Op donderdag 11 april organiseerde Stichting Zenobia een lezing over racisme en omgevingsdeterminisme in de Late Middeleeuwen in de Tempelzaal van het Rijksmuseum van Oudheden in het kader van de Week van de Klassieken.
Dr. Claire Weeda (Universiteit Leiden) ging in haar lezing in op de laatmiddeleeuwse verspreiding en toepassing van ideeën over hoe het klimaat de fysiologie en natuurlijke competenties van mensen en dieren bepalen, naast leeftijd, geslacht en training. Schoolmeesters, hofdichters, etnografen en predikers zetten stereotypen in van Engelse intelligentie, Franse beschaving, Teutoonse gewelddadigheid, vrouwelijkheid van moslims en Afrikaanse zwakte. Stereotypen rechtvaardigden ongelijke rechten en meester-dienaarverhoudingen, Bovendien troffen ze verschillende groepen: vrouwen, horigen, joden, migranten en slaafgemaakten.
Het Leids Universitair Weekblad Mare interviewde Claire Weeda voorafgaand aan de lezing. Het interview is terug te lezen op de website van het weekblad.
Het jaarverslag van 2023 is gepubliceerd. Hierin leest u hoe Stichting Zenobia de gedoneerde middelen heeft aangewend om haar doelen te verwezenlijken. Wilt u een bijdrage leveren aan het bereiken van deze doelen in de toekomst? Op deze pagina leest u alles over doneren. De stichting heeft een ANBI-status.
Op 11 april, tijdens de Week van de Klassieken, organiseert stichting Zenobia een avondlezing. Dr. Claire Weeda, universitair docent aan de Universiteit Leiden, verzorgt de lezing.
11 april 2024, 17:00-18:30 | Rijksmuseum van Oudheden te Leiden | vrij toegankelijk op locatie en gratis online | aanmelding via website RMO
Een verluchte pagina met werk van de vijftiende-eeuwse arts Roland Scriptoris – Biblioteca da Ajuda: BA. 52-XIII-18
Lange armen en strakke buiken: omgevingsdeterminisme en racisme in de Late Middeleeuwen
Rond 1200, als studenten in West-Europa in aanraking komen met de antieke Griekse en Arabische natuurfilosofie, neemt het gebruik van etnische en raciale stereotypen in het onderwijs een hoge vlucht. In pedagogische handleidingen voor schoolmeesters wordt het omgevingsdeterminisme van Hippocrates toegepast. Scholieren leren dat de omgeving en het klimaat de fysiologie en natuurlijke competenties van mensen en dieren bepalen, naast leeftijd, geslacht en training. We kunnen deze kennis een vorm van scientific racism noemen, waarmee stereotypen wetenschappelijke zeggingskracht kregen. In mijn lezing ga ik in op de verspreiding van zulke ideeën in het onderwijs en de toepassing in de wereld van werk. Schoolmeesters, hofdichters, etnografen en predikers zetten stereotypen in van Engelse intelligentie, Franse beschaving, Teutoonse gewelddadigheid, vrouwelijkheid van moslims en Afrikaanse zwakte. Stereotypen rechtvaardigden ongelijke rechten, meester-dienaarverhoudingen, en troffen verschillende groepen: vrouwen, horigen, joden, migranten en slaafgemaakten.
Dr. Claire Weeda is als cultuurhistoricus verbonden aan de Universiteit Leiden. Ze doet onderzoek naar de wisselwerking tussen medische kennis, natuur en sociale praktijken in de late middeleeuwen. Daarnaast werkt ze momenteel aan een studie over insecten en biodiversiteit voor 1600.
Voor de periode 2024-2026 heeft de stichting een nieuwe bestuurssamenstelling:
Emma Huig (voorzitter) Arjan Breukel (secretaris) Tim Vroegindeweij (penningmeester) Ivo Wolsing (commissaris onderzoek) Tugba Altin (commissaris onderwijs) Kevin Hoogeveen (publiciteit)
Met het aantreden van het nieuwe bestuur neemt de stichting afscheid van bestuursleden die de afgelopen drie of zelfs zes jaar aan het roer hebben gestaan: Maurits de Leeuw, Michèle Meijer, Sven Betjes en Hilde Zwart.
Stichting Zenobia reikt dit jaar de tweede Onderwijseditie van de Zenobiabeurs uit! De Onderwijseditie is bedoeld ter ondersteuning van een project om educatie over de oudheid in het primair en secundair onderwijs diverser en inclusiever te maken. Ben jij een docent in het Nederlandse onderwijs, student, scholier of op een andere manier betrokken bij oudheidonderwijs en heb je een mooi idee? Grijp dan nu je kans en schrijf een aanvraag voor de beurs!
De beurs ondersteunt een studie en eindproduct in de breedste zin van het woord. Denk bijvoorbeeld aan een online leeromgeving, een podcast of vlog, een (mini-)documentaire, een game, een escaperoom of een te publiceren didactisch artikel: ieder product dat bijdraagt aan diverser oudheidonderwijs en de potentie heeft om leerlingen en/of docenten te bereiken volstaat.
Wij staan open voor aanvragen van eenieder die gepassioneerd en gemotiveerd is om een interessant, creatief, concreet en haalbaar plan te realiseren en daarbij financiële (of andere) ondersteuning nodig heeft. De beurs bedraagt een bedrag van maximaal 500 euro. Dit bedrag kan in zijn geheel of gedeeltelijk worden aangevraagd, afhankelijk van de behoefte aan en de noodzaak tot ondersteuning. Afhankelijk van de omvang van de aangevraagde bedragen worden er één of meerdere subsidies toegekend.
De deadline voor aanvragen voor de Zenobiabeurs – Onderwijseditie is 29 oktober 2023, 23:59 uur. De aanvraag dient via e-mail gestuurd te worden naar Stichting Zenobia (info@stichtingzenobia.nl). Aanvragers horen vóór het einde van december 2023 of hun aanvraag gehonoreerd is.
In het gebied rondom de Middellandse Zee is het nooit rustig geweest. Al duizenden jaren ontmoeten culturen en volkeren elkaar daar. Deze ontmoetingen liggen ten grondslag aan ontelbare culturele kruisbestuivingen, van oudheid tot heden en in alle aspecten van de samenleving: van religie tot recht en van techniek tot kunst, literatuur en muziek. De Stichting dankt haar naam aan Zenobia, de derde-eeuwse koningin van de Syrische woestijnstad Palmyra. Als historische figuur leeft zij voort in verschillende tradities in het Middellandse Zeegebied.
De centrale doelstelling van Stichting Zenobia is om onderzoek naar de fluctuerende interacties en dynamische verbanden tussen de verschillende culturen rondom de Middellandse Zee zo breed mogelijk onder de aandacht te brengen. De Stichting spant zich bijzonder in om dit doel in drie maatschappelijke sectoren realiseren, waarbij juist ook verbanden tussen deze drie worden gezocht: 1) wetenschappelijk onderzoek; 2) de culturele, artistieke en journalistieke wereld; en 3) het primair en secundair onderwijs, met name de schoolvakken Grieks, Latijn en Geschiedenis. Een brede(re) benadering van de oudheid en latere periodes is niet alleen historisch correct en dus noodzakelijk, maar heeft ook de potentie om aansluiting te vinden bij een groter en diverser publiek, of het nu gaat om geïnteresseerde leken of leerlingen. Door binnen deze drie sectoren actief te zijn, wil Stichting Zenobia voor een breed publiek verbreding en verdieping bieden bij historische en actuele oost-westverhoudingen.
Voor de nieuwe bestuurstermijn, beginnend op 1 januari 2024, is Stichting Zenobia op zoek naar nieuwe bestuursleden. De Stichting zal in ieder geval een nieuwe secretaris en eennieuw bestuurslid publiciteit aanstellen. De secretaris beheert de formele documentatie en communicatie, waaronder het opstellen van vergaderagenda’s en het jaarverslag vallen. Het bestuurslid publiciteit onderhoudt de website en de sociale media-accounts van de Stichting. Daarnaast is er plaats voor nog een bestuurslid, wiens rol in overleg binnen het sollicitatieproces kan worden vastgesteld. Geïnteresseerden wordt aangemoedigd om in hun motivatiebrief een voorkeur uit te spreken voor een bestuursfunctie.
Naast de bestuurstaken die bij een specifieke functie horen, heb je als bestuurslid ook bij uitstek de mogelijkheid om zelf activiteiten te organiseren of te initiëren. Stichting Zenobia beschikt over een ervaren en gedreven netwerk dat een grote verscheidenheid aan activiteiten en producten kan (helpen) realiseren. Zo wordt er jaarlijks een Zenobiacongres georganiseerd met een (mid)dagvullend programma. Daarnaast programmeert de Stichting ieder jaar een Zenobialezing en een avondactiviteit tijdens de Week van de Klassieken in het Rijksmuseum van Oudheden. Voor meer inspiratie en informatie over specifieke activiteiten verwijzen wij graag naar onze website.
Wie ben jij als bestuurslid van Stichting Zenobia?
Je bent communicatief vaardig, nauwkeurig en kunt goed plannen en prioriteiten stellen;
Het lijkt je interessant om het reilen en zeilen van de Stichting te kennen;
Affiniteit met de cultuur, geschiedenis en/of actualiteit van het Mediterrane gebied is een pré;
Een (beginnend) eigen netwerk binnen de academische sfeer, culturele sector en/of het onderwijs is ook een pré.
Wat bieden wij?
Ervaring met bestuurlijke taken en de organisatie van publieksevenementen;
Inzicht in de organisatie van een ANBI-stichting;
Uitbreiding van je eigen academische en culturele netwerk.
Let op: het betreft onbetaald vrijwilligerswerk!
Interesse?
Ben je nieuwsgierig geworden naar Stichting Zenobia of heb je vragen? Wij beantwoorden je vragen graag en zijn altijd in voor een (digitale) koffie, ook als je niet direct geïnteresseerd bent in de vacatures maar wel op een andere manier betrokken wilt zijn bij (de activiteiten van) de Stichting. Je kunt ons bereiken via info@stichtingzenobia.nl.
Heb jij interesse in deze functies? Stuur je reactie (motivatiebrief en CV) uiterlijk 11 juni 2023 naar info@stichtingzenobia.nl o.v.v. “sollicitatie bestuur”. Eventuele vragen kun je ook graag aan ditzelfde mailadres sturen.
Tijdens deze inspirerende dag in de Theaterzaal van de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA) behandelen zes experts verschillende gebieden van de Zijderoutes, van de Oudheid tot de Vroegmoderne Tijd. Tezamen bieden zij de bezoeker een prachtige inkijk in de geschiedenis van de mensen die reisden over de vlaktes en bergen van Centraal-Azië en daarbuiten. Deze reizigers wisselden tijdens hun tochten niet alleen goederen, maar ook ideeën uit, schreven daarover of lieten op andere wijze sporen achter. De ontmoetingen tussen verschillende culturen die hierbij plaats moeten hebben gevonden, staan centraal in de lezingen van onze sprekers. Zoals elk jaar is het mogelijk om tussen de lezingen door een kopje koffie te drinken, te lunchen of te wandelen over de gezellige bazaar.
*De korting is geldig voor donateurs van Stichting Zenobia, studenten, OBA-leden, EOL (Ex Oriente Lux)-leden en NKV (Nederlands Klassiek Verbond)-leden.
Programma
10:15: Deuren open OBA
SESSIE 1: DE ZIJDEROUTES IN DE OUDHEID
10:45-11:00: Introductie 11:00-11:30: Rolf Strootman (UU): “Het ontstaan van de Zijderoute” 11:30-12:00: Marike van Aerde (UL): “Handel en Heritage in de Himalaya: sporen van de antieke zijderoute op de rotsen van het Karakorumgebergte” 12:00-12:15: Q&A
12:15-13:30: Lunch en Bazaar
SESSIE 2: HANDEL OVER DE ZIJDEROUTES
13:30-13:45: Muziek door Khorshid Dadbeh 13:45-14:15: Joanita Vroom (UL): “Ter land, ter zee, en in ons hoofd: de vele zijden van de middeleeuwse Zijderoutes” 14:15-14:45:Dilnoza Duturaeva (York): “Before the Mongols: Trans-Asian Caravan Routes and Trade Networks” 14:45-15:00: Q&A
15:00-15:30: Middagbreak en Bazaar
SESSIE 3: NIEUWE CONTACTEN, NIEUWE IDEEËN
15:30-15:45: Muziek door Khorshid Dadbeh 15:45-16:15: Tjalling Halbertsma (RUG): “Rabban Sauma: China’s tegenligger van Marco Polo en de ontdekking van Europa” 16:15-16:45: Jos Gommans (UL): “Plato in India: Een Global Renaissance?” 16:45-17:00: Q&A en einde
De jaarlijke Zenobialezing wordt dit jaar gegeven door dr. Kati Ihnat op dinsdag 7 maart in het Rijksmuseum van Oudheden. Kati Ihnat is sinds 2016 universitair docent middeleeuwse geschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Zij houdt zich bezig met het bestuderen van religieuze cultuur in middeleeuws Spanje, waarover ze momenteel een NWO Vidi-project leidt: ‘Making martyrs in medieval Iberia, 589-1080’.
7 maart 2023 | 19:30 – 20:30 uur | Rijksmuseum van Oudheden te Leiden | eveneens te volgen via livestream | gratis
Martelaren waren populair in het vroeg-middeleeuwse Spanje. De meeste heiligen die vereerd werden in de christelijke kalender waren martelaren; door hen te vereren konden christenen zich inbeelden als groep die zo toegewijd was aan hun godsdienst dat zij bereid waren ervoor te sterven. In het midden van de negende eeuw in Cordoba is dit precies wat sommige christenen lijken te hebben gedaan. Toen zij voor de islamitische rechters kwamen, lasterden zij de profeet Mohammed en brachten de daarvoor voorgeschreven doodstraf over zich heen. Het vrijwillige karakter van deze martelingen heeft lang de aandacht getrokken van historici die hebben geprobeerd te begrijpen waarom mensen zulke extreme acties zouden hebben ondernomen. In deze lezing bekijken we de zogenaamde ‘martelaren van Córdoba’ in een breder sociaal en religieus perspectief en onderzoeken we wat deze groep zegt over de betrekkingen tussen christenen en moslims in de middeleeuwse mediterrane wereld.
