Monniken uit Centraal-Azië en China. Bezeklik-grotten, oostelijke Tarim Bekken, 9e-10e eeuw.
Zaterdag 27 mei 2023 | Openbare Bibliotheek Amsterdam (locatie Oosterdok)
Tijdens deze inspirerende dag in de Theaterzaal van de Openbare Bibliotheek Amsterdam behandelen zes experts verschillende gebieden van de Zijderoutes, van de Oudheid tot de Vroegmoderne Tijd. Tezamen bieden zij de bezoeker een prachtige inkijk in de geschiedenis van de mensen die reisden over de vlaktes en bergen van Centraal-Azië en daarbuiten. Deze reizigers wisselden tijdens hun tochten niet alleen goederen, maar ook ideeën uit, schreven daarover of lieten op andere wijze sporen achter. De ontmoetingen tussen verschillende culturen die hierbij plaats moeten hebben gevonden, staan centraal in de lezingen van onze sprekers. Zoals elk jaar is het mogelijk om tussen de lezingen door een kopje koffie te drinken, te lunchen of te wandelen over de gezellige bazaar.
Sprekers
Rolf Strootman (UU) Marike van Aerde (UL) Dilnoza Duturaeva (York) Tjalling Halbertsma (RUG) Joanita Vroom (UL) Jos Gommans (UL)
De jaarlijke Zenobialezing wordt dit jaar gegeven door dr. Kati Ihnat op dinsdag 7 maart in het Rijksmuseum van Oudheden. Kati Ihnat is sinds 2016 universitair docent middeleeuwse geschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Zij houdt zich bezig met het bestuderen van religieuze cultuur in middeleeuws Spanje, waarover ze momenteel een NWO Vidi-project leidt: ‘Making martyrs in medieval Iberia, 589-1080’.
7 maart 2023 | 19:30 – 20:30 uur | Rijksmuseum van Oudheden te Leiden | eveneens te volgen via livestream | gratis
Martelaren waren populair in het vroeg-middeleeuwse Spanje. De meeste heiligen die vereerd werden in de christelijke kalender waren martelaren; door hen te vereren konden christenen zich inbeelden als groep die zo toegewijd was aan hun godsdienst dat zij bereid waren ervoor te sterven. In het midden van de negende eeuw in Cordoba is dit precies wat sommige christenen lijken te hebben gedaan. Toen zij voor de islamitische rechters kwamen, lasterden zij de profeet Mohammed en brachten de daarvoor voorgeschreven doodstraf over zich heen. Het vrijwillige karakter van deze martelingen heeft lang de aandacht getrokken van historici die hebben geprobeerd te begrijpen waarom mensen zulke extreme acties zouden hebben ondernomen. In deze lezing bekijken we de zogenaamde ‘martelaren van Córdoba’ in een breder sociaal en religieus perspectief en onderzoeken we wat deze groep zegt over de betrekkingen tussen christenen en moslims in de middeleeuwse mediterrane wereld.
Stichting Zenobia verzorgt op 30 maart een avondlezing tijdens de Week van de Klassieken, dit jaar met het thema ‘Revoluties en de oudheid’. Prof.dr. Jürgen Zangenberg, hoogleraar Antiek Jodendom en Vroeg Chirstendom aan Universiteit Leiden, zal spreken over de Joodse Opstand, met de vraag in hoeverre hier sprake is van een revolutie. De lezing wordt voorafgegaan door de presentatie van de eerste lesbrief van de nieuwe Zenobia Onderwijsreeks.
30 maart 2023 | 20:00 – 21:30 uur | Rijksmuseum van Oudheden te Leiden | eveneens als livestream te volgen | gratis
‘Revolutie’ is een modern concept, vooral geïnspireerd door marxistische theorie en de praktijk van de Russische Oktoberrevolutie 1917. Maar opstanden tegen een ongeliefde overheid bestonden zolang mensen in sociale verbanden met elkaar leven. Verzet tegen een groep, van binnen of buiten of samen, die controle uitoefent over anderen heeft heel verschillende vormen. Wij willen vanavond naar een bijzonder goed gedocumenteerde gebeurtenis kijken, namelijk de zogenoemde “Eerste Joodse Opstand”.
Was het een “opstand”, een “clash of cultures” of zelfs een “revolutie”? Welke aspecten brengt elk begrip naar voren? Vinden we die in de bronnen terug? Moeten we kiezen of kloppen ze allemaal? Wat dachten de mensen toen over deze gebeurtenis, acteurs van betrokken partijen, slachtoffers of profiteurs? Op basis van een bijna unieke hoeveelheid bronnen, zowel archeologisch als ook literair, zullen we het fenomeen “Joodse Opstand” benaderen en vragen: De Joodse Opstand – een Revolutie?
De lezing wordt voorafgegaan door de presentatie van de eerste lesbrief van de Zenobia Onderwijsreeks, waarmee wij beogen lesmateriaal dat de Oudheid in een breder perspectief plaats openbaar toegankelijk te maken voor docenten in het middelbaar onderwijs. In de eerste lesbrief, Olympus Extended, ontwikkeld door Hanna Hoogenraad en Bas Wagenaar, worden de Griekse godenwereld, religieuze architectuur en rituelen vergeleken met de Mesopotamische. Tijdens de presentatie worden Hanna en Bas geïnterviewd door Kristel Henquet, hoofdredacteur van de Onderwijsreeks.
Inschrijven voor de fysieke plaatsen en de livestream kan via de website van het Rijksmuseum van Oudheden. Bekijk hier ook het verdere programma van de Week van de Klassieken.
Hoe zag Cleopatra er nou echt uit? Wat was het immigratiebeleid van het Romeinse Rijk en wat voor gevolgen had het? Hoe keek Aristoteles tegen slavernij aan? Dit soort vragen houdt de gemoederen nog altijd bezig en illustreert hoezeer de moderne mens zich aan de Oudheid spiegelt of zich er juist tegen afzet. De wijze waarop er nu in Nederland over diversiteit en etniciteit wordt gesproken, verschilt scherp van de concepten die in het oude Egypte, Perzië of Griekenland werden gehanteerd. Maar ook in de Oudheid werden huidskleur en andere etnische kenmerken natuurlijk opgemerkt en becommentarieerd, in positieve en negatieve zin.
Woensdag 9 maart 2022 | 20.00 uur | fysieke bijeenkomst in, evenals een livestream vanuit, het Rijksmuseum van Oudheden, Leiden, gratis deelname
Naar aanleiding van het thema van de Week van de Klassieken 2021, ‘De inclusieve oudheid’, heeft de Zenobiareeksredactie van de Stichting Zenobia het initiatief genomen om een bundel samen te stellen. Nu, een jaar later, presenteren we het resultaat: De huid van Cleopatra: Etniciteit en diversiteit in oudheidstudies (Zenobiareeks 9). De vijftien auteurs van de bundel onderzoeken drie verschillende maar onderling verweven vragen rondom de Oudheid en etniciteit. Hoe werd er in de Oudheid tegen huidskleur en etnische kenmerken aangekeken? En, hoe hebben door de eeuwen heen de bestudering van de (‘Klassieke’) Oudheid en eurocentrische ideologie en politiek elkaar wederzijds beïnvloed? Tot slot, hoe kunnen oudheidstudies, zowel wat betreft beschikbare kennis als het vakgebied, anno nu breder toegankelijk worden gemaakt?
Bij de presentatie zal de schrijfster Simone Atangana Bekono (Confrontaties, Hoe de eerste vonken zichtbaar waren) in gesprek gaan over de rol van de klassieke oudheid in haar werk met een van de auteurs van de bunden, Maarten De Pourcq. Verder zullen de volgende auteurs een vijf-minuten-presentatie geven over hun hoofdstuk: Daniel Soliman over de steeds veranderende perceptie van de huidskleur van de oude Egyptenaren, Miko Flohr over de verwevenheid van het Nederlandse koloniale verleden met de Klassieke Oudheid, Evelien Bracke over het aanbieden van oud-Griekse mythen en taal aan kinderen uit kansarme gezinnen in het basisonderwijs en Kurano Bigiman over de eerste gymnasiumafdeling in Amsterdam-Zuidoost. De avond zal worden ingeleid en gepresenteerd door de redacteuren van de bundel, Emma Huig, Inger Kuin en Mirte Liebregts. Na afloop is er een signeersessie en gelegenheid om auteurs te ontmoeten.
Het symposium zal plaatsvinden op 9 maart 2022, om 20 uur in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, als opmaat naar de Week van de Klassieken 2022 die een dag later begint. Het symposium zal gratis fysiek bij te wonen zijn, en zal te volgen zijn via een livestream. Aanmelden voor het fysiek bijwonen en de livestream kan hier. Houd onze website in de gaten en de website van de Week van de Klassieken.
We zijn blij dat Dorien Slotman, promovenda aan de Universiteit van Gent en winnaar van de Zenobia Reisbeurs, afgelopen september eindelijk haar onderzoeksreis naar West-Turkije kon maken. De reis stond oorspronkelijk gepland voor mei 2020, maar deze kon niet doorgaan vanwege de coronacrisis. Dorien: “Afgelopen september heb ik, mede dankzij de beurs die ik van Zenobia ontving, een rondreis kunnen maken langs verschillende antieke steden aan de westkust van Turkije. Dit heb ik gedaan in het kader van mijn promotieonderzoek, dat zich richt op Hellenistische marktgebouwen. Dit is een groep monumentale gebouwen, vaak bestaand uit meerdere verdiepingen, gevonden op verschillende archeologische sites in westelijk en zuidwestelijk Klein-Azië. De meeste van deze gebouwen worden gedateerd in de Hellenistische periode. Ze staan vaak aan de agora van de stad en zijn door historici en archeologen over het algemeen in verband gebracht met de verkoop en opslag van goederen: een “markt”-functie dus. Hier is echter niet zoveel concreet bewijs voor, dus mijn onderzoek heeft als doel om deze gebouwen opnieuw in kaart te brengen en na te gaan waarom deze gebouwen gebouwd werden en waar ze voor gebruikt werden.
Het doel van de reis was om zoveel mogelijk van deze gebouwen met eigen ogen te bekijken en daarmee mee meer inzicht te krijgen in hun structuur. Ook hoopte ik opheldering te krijgen met betrekking tot enkele fysieke aspecten van deze gebouwen die onduidelijk waren in de literatuur. Op woensdag 8 september kwam ik ’s avonds aan op het vliegveld van Izmir. Daar heb ik een auto gehuurd en ben vervolgens naar een hotel in de buurt gereden. De volgende dag stond de eerste site op het programma: Aigai. Het marktgebouw hier is behoorlijk goed bewaard en de buitenmuur staat nog tot twee verdiepingen overeind (zie foto 1).
Foto 1: Het marktgebouw in Aigai (foto: Dorien Slotman)
Eind van de middag reed ik door naar Assos, een rit van meer dan drie uur. Hier bezocht ik op vrijdag de site met het marktgebouw, waarna de trip zich verder zette naar de stad Bergama. Dit is de stad onderaan de akropolis van Pergamon, de site die ik de volgende dag, zaterdag, wilde bezoeken. In Pergamon wordt al sinds eind 19e eeuw opgegraven en er is dan ook enorm veel te zien. Voor mijn onderzoek waren vooral de bovenste en de onderste agora’s interessant, alsook het theaterterras (zie foto 2), het Demeterheiligdom en het gymnasium. Op de site van Pergamon heb ik dan ook een lange dag doorgebracht en ik was gelukkig net voor zonsondergang klaar met mijn bezoek.
Foto 2: Het theaterterras in Pergamon (foto: Dorien Slotman)
Op zondag ben ik doorgereden naar een hotel in de buurt van Aydın, wat mijn uitvalsbasis werd voor de laatste drie sites die ik wilde bezoeken: Alinda, Alabanda en Herakleia aan de Latmos. Met name het gebouw in Alinda (zie foto 3) is zeer goed bewaard en nog steeds enorm indrukwekkend.
Foto 3: Het marktgebouw in Alinda (foto: Dorien Slotman)
Het marktgebouw in Alabanda is deels opgegraven, maar veel blijft nog onduidelijk met betrekking tot de structuur. Juist daarom was het heel nuttig om de restanten zelf te bekijken. Herakleia ligt aan een groot meer en deze site is deels overbouwd door het moderne dorp. Dit levert grappige situaties op: de restanten van het bouleuterion van de antieke stad liggen midden tussen de woonhuizen en ik moest via een hekje door iemands tuin om er te geraken. De avond van mijn bezoek aan Herakleia ben ik teruggereden naar Izmir, waar ik de volgende dag alweer vroeg mijn vlucht terug naar Brussel pakte. Al met al heeft deze reis mij enorm geholpen bij mijn onderzoek. Ik wil Stichting Zenobia hartelijk bedanken voor de financiële ondersteuning.”
Voor de in 2020 voor het eerst uitgeloofde Zenobiabeurs heeft Stichting Zenobia maar liefst veertien aanvragen ontvangen. De Stichting was zeer verheugd zoveel enthousiasme, creativiteit en vindingrijkheid te ontwaren en voelde zich mede hierdoor ook gesterkt in de eerder genomen beslissing om de beurs tot zijn huidige staat om te vormen. Gezien het hoge aantal aanvragen heeft de jury besloten om de beurs te verdelen tussen twee projecten. De motivatie van de jury is uiteengezet in het juryrapport, dat u hier kunt lezen. De uiteindelijke gedeelde winnaars van de Zenobiabeurs zijn de volgende aanvragers en projecten:
Simon Mulder – Podcast: ‘O schoon en teder loof’ – de achtergrond van de roman Xerxes van Louis Couperus en de aria ‘Ombra mai fu’ uit Händels Serse.
Neil van der Linden – Festival en debat over Arabische mainstreamfilms met LHBTQ+ personages en thema’s.
We zien erg uit naar de uitkomst van de projecten en wensen de winnaars veel succes met de realisatie hiervan.
“De Huid van Cleopatra: Etniciteit en Diversiteit in Oudheidstudies”
Detail uit: Cleopatra, Alexandre Cabanel 1887
Diversiteit en inclusiviteit in oudheidstudies is een groot thema. Het is een discussie die zich grotendeels in de Engelstalige academie lijkt af te spelen, maar ook in Nederland neemt het onderzoek rondom deze thema’s toe. Met deze bundel, die deel zal uitmaken van de Zenobiareeks, beoogt de redactie dan ook om recente inzichten omtrent diversiteit in de oudheid en (gebrek aan) diversiteit in oudheidstudies voor een breder publiek te ontsluiten. De volgende drie thema’s zullen aan bod komen:
Hoe werd er in de oudheid tegen huidskleur en etnische kenmerken aangekeken? Wat zijn hiervoor de belangrijkste bronnen?
Op welke manieren is sinds de vroegmoderne tijd de “klassieke” oudheid ingezet ter promotie van een eurocentrisch wereldbeeld en hoe heeft, andersom, dit wereldbeeld de bestudering van de oudheid gevormd?
Hoe gaat het er aan toe in oudheidstudies anno nu en hoe kunnen zowel de kennis als het vakgebied breder toegankelijk worden?
Om het Nederlands publiek een divers beeld te kunnen geven, zullen uiteindelijke bijdragen 2.000-4.000 woorden bedragen. De redacteuren stellen een deel van de bundel samen op uitnodiging en een deel op basis van eigen voorstellen van auteurs. We nodigen u daarom uit, indien u op het thema van diversiteit en inclusiviteit in oudheidstudies actief bent en zou willen bijdragen aan deze bundel, om vóór 1 juni een voorstel (max. 250 woorden) en korte biografie (max. 50 woorden) naar redactie@stichtingzenobia.nl te sturen. Bij acceptatie zal de deadline van de volledige tekst 1 september 2021 zijn.
Kijk voor meer informatie over de Zenobiareeks, die wordt uitgegeven door Uitgeverij Verloren, hier.
Het jaar 2020 was op zijn zachtst gezegd een ongewoon jaar. Ook Stichting Zenobia heeft daar het hare van gemerkt: zo zagen we ons genoodzaakt het jaarlijkse, grote Zenobiacongres – dit jaar over Venetië – uit te stellen tot 2021. Gelukkig hebben we de rest van onze activiteiten digitaal kunnen voortzetten, en hebben we daar veel van u mogen verwelkomen. Ook in 2021 mag u weer veel van ons verwachten, steeds op verantwoorde en veilige wijze. 2021 zal het jaar worden van niet één, maar twee grote Zenobiacongressen: in februari of maart het uitgestelde 15e Zenobiacongres “Van de Lagune tot de Levant: Venetië en het Oosten” en op 30 oktober het 16e Zenobiacongres over de figuur Jozef/Yusuf in vele vormen door de eeuwen heen. Van de Bijbel en de Koran tot Thomas Mann, en van een Swahili 19e-eeuws gedicht afkomstig van de Keniaanse kust tot Rembrandt van Rijn. Hierbij zal Zenobia voor het eerst samenwerken met de Openbare Bibliotheek Amsterdam. Meer van onze activiteiten in 2021 vindt u hier.
Al met al kijken we met genoegen terug op het 2020. Het was het derde en laatste jaar van het vierde bestuur van Zenobia. In 2020 heeft het bestuur de doelstellingen van de stichting uitgebreid. Naast het bevorderen van wetenschappelijk onderzoek en het overbrengen van de laatste inzichten naar een groter publiek – die doelstelling kent u – wil stichting Zenobia tentoonstellingen en actueel werk van musici en kunstenaars een culturele en historische context geven, en verbreding en verdieping bieden bij actuele oost-westverhoudingen.
We verwelkomen een (gedeeltelijk) nieuw bestuur: Maurits de Leeuw (voorzitter), Michèle Meijer (secretaris), Sven Betjes (penningmeester), Emma Huig (commissaris intern), Tim Vroegindeweij (bestuurslid acquisitie) en Hilde Zwart (publiciteit). Daarmee nemen wij afscheid van onze bestuursleden die de afgelopen drie of zelfs zes jaar aan het roer hebben gestaan: Martje de Vries, Thomas Hart, Evelien Roels en Karin de Vries.
Momenteel heeft Stichting Zenobia twee vacatures open staan tot 28 februari:
De redactie van de Zenobiareeks is per direct op zoek naar een nieuwe hoofdredacteur. Onze vorige hoofdredacteur, Willemijn Waal, heeft bij haar benoeming tot directeur van het Nederlandse Instituut voor het Nabije Oosten (NINO) haar functie binnen de Zenobiareeksredactie neergelegd.
Daarnaast is Zenobia op zoek naar een nieuwe Voorzitter van het Organiserend Comité. Als voorzitter van het Organiserend Comité organiseer je samen met een enthousiaste groep mensen het jaarlijkse Zenobiacongres. Hierbij werk je samen met het bestuur van de Stichting.
Heb je interesse? Klik op een van bovenstaande links voor meer informatie.
Op 27 juni presenteerde Stichting Zenobia het nieuwste deel in onze Zenobiareeks: ‘Het verhaal van Apollonius. Historia Apolloni Regis Tyri‘. Deze Latijnse roman is opnieuw in het Nederlands vertaald door Vincent Hunink en ingeleid door Diederik Burgersdijk. Het verhaal van Apollonius verenigt klassieke motieven en biedt een voorbeeld voor de hedendaagse roman.
De roman was in de klassieke oudheid een tweederangs genre. Tot voor kort werd dit type antieke literatuur ook door de moderne lezer genegeerd. Maar de roman heeft veel te bieden, al was het maar als voorbeeld, en ter vergelijking met het meest prestigieuze literaire genre van vandaag. Het verhaal van Apollonius, een zeldzaam voorbeeld van een roman in het Latijn, is opnieuw in een sprankelende vertaling uitgebracht.
Het verhaal van Koning Apollonius is het fictieve relaas over de Syrische koning Apollonius, afkomstig uit de stad Tyrus, die op zijn zwerftochten door het oostelijk Middellandse Zeegebied – van Egypte tot Klein-Azië – de meest ongelooflijke avonturen meemaakt. Tegelijkertijd weerspiegelen de verhalen diep menselijke emoties omtrent haat, verbanning, onzekerheid en verboden liefdes. De opvallende mengeling van klassieke en christelijke motieven bieden een bijzonder leesgenot, dat zowel herkenning als vervreemding bewerkstelligt. Het verhaal is een roman uit de latere klassieke oudheid, geschreven in het Latijn, dat teruggaat op een Grieks origineel uit de Hellenistische tijd. De roman is nu in een nieuwe en eigentijdse vertaling te lezen, ondersteund door een inleiding die de lezer wegwijs maakt in een tijd en achtergrond die niet de onze is, maar juist daardoor des te meer stof tot genot en reflectie biedt.
Wilt u het boek aanschaffen? Stuurt u dan een mail naar penningmeester@stichtingzenobia.nl waarin u uw bestelling doorgeeft (of winkel hier nog even verder).
