Heb jij affiniteit met de geschiedenis van de culturen rondom de Middellandse zee in de oudheid en latere periodes en lijkt het je leuk je steentje bij te dragen aan het organiseren van een prachtig congres om kennis hierover te delen met een divers publiek? Dan zoeken we jou!
Ieder jaar organiseert Stichting Zenobia het Zenobiacongres, waar aan de hand van een thema verschillende sprekers vertellen over hun expertise. Als lid van het Organiserend Comité help je met de voorbereidingen voor het jaarlijkse Zenobiacongres en leid je op de dag zelf dat alles in goede banen. Voor meer informatie verwijzen we graag door naar de websitepagina.
Heb jij interesse? Stuur een motivatie van max. 300 woorden uiterlijk 1 september 2024 naar info@stichtingzenobia.nl o.v.v. ‘sollicitatie OC’.
Op donderdag 11 april organiseerde Stichting Zenobia een lezing over racisme en omgevingsdeterminisme in de Late Middeleeuwen in de Tempelzaal van het Rijksmuseum van Oudheden in het kader van de Week van de Klassieken.
Dr. Claire Weeda (Universiteit Leiden) ging in haar lezing in op de laatmiddeleeuwse verspreiding en toepassing van ideeën over hoe het klimaat de fysiologie en natuurlijke competenties van mensen en dieren bepalen, naast leeftijd, geslacht en training. Schoolmeesters, hofdichters, etnografen en predikers zetten stereotypen in van Engelse intelligentie, Franse beschaving, Teutoonse gewelddadigheid, vrouwelijkheid van moslims en Afrikaanse zwakte. Stereotypen rechtvaardigden ongelijke rechten en meester-dienaarverhoudingen, Bovendien troffen ze verschillende groepen: vrouwen, horigen, joden, migranten en slaafgemaakten.
Het Leids Universitair Weekblad Mare interviewde Claire Weeda voorafgaand aan de lezing. Het interview is terug te lezen op de website van het weekblad.
Op 11 april, tijdens de Week van de Klassieken, organiseert stichting Zenobia een avondlezing. Dr. Claire Weeda, universitair docent aan de Universiteit Leiden, verzorgt de lezing.
11 april 2024, 17:00-18:30 | Rijksmuseum van Oudheden te Leiden | vrij toegankelijk op locatie en gratis online | aanmelding via website RMO
Een verluchte pagina met werk van de vijftiende-eeuwse arts Roland Scriptoris – Biblioteca da Ajuda: BA. 52-XIII-18
Lange armen en strakke buiken: omgevingsdeterminisme en racisme in de Late Middeleeuwen
Rond 1200, als studenten in West-Europa in aanraking komen met de antieke Griekse en Arabische natuurfilosofie, neemt het gebruik van etnische en raciale stereotypen in het onderwijs een hoge vlucht. In pedagogische handleidingen voor schoolmeesters wordt het omgevingsdeterminisme van Hippocrates toegepast. Scholieren leren dat de omgeving en het klimaat de fysiologie en natuurlijke competenties van mensen en dieren bepalen, naast leeftijd, geslacht en training. We kunnen deze kennis een vorm van scientific racism noemen, waarmee stereotypen wetenschappelijke zeggingskracht kregen. In mijn lezing ga ik in op de verspreiding van zulke ideeën in het onderwijs en de toepassing in de wereld van werk. Schoolmeesters, hofdichters, etnografen en predikers zetten stereotypen in van Engelse intelligentie, Franse beschaving, Teutoonse gewelddadigheid, vrouwelijkheid van moslims en Afrikaanse zwakte. Stereotypen rechtvaardigden ongelijke rechten, meester-dienaarverhoudingen, en troffen verschillende groepen: vrouwen, horigen, joden, migranten en slaafgemaakten.
Dr. Claire Weeda is als cultuurhistoricus verbonden aan de Universiteit Leiden. Ze doet onderzoek naar de wisselwerking tussen medische kennis, natuur en sociale praktijken in de late middeleeuwen. Daarnaast werkt ze momenteel aan een studie over insecten en biodiversiteit voor 1600.
Tijdens deze inspirerende dag in de Theaterzaal van de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA) behandelen zes experts verschillende gebieden van de Zijderoutes, van de Oudheid tot de Vroegmoderne Tijd. Tezamen bieden zij de bezoeker een prachtige inkijk in de geschiedenis van de mensen die reisden over de vlaktes en bergen van Centraal-Azië en daarbuiten. Deze reizigers wisselden tijdens hun tochten niet alleen goederen, maar ook ideeën uit, schreven daarover of lieten op andere wijze sporen achter. De ontmoetingen tussen verschillende culturen die hierbij plaats moeten hebben gevonden, staan centraal in de lezingen van onze sprekers. Zoals elk jaar is het mogelijk om tussen de lezingen door een kopje koffie te drinken, te lunchen of te wandelen over de gezellige bazaar.
*De korting is geldig voor donateurs van Stichting Zenobia, studenten, OBA-leden, EOL (Ex Oriente Lux)-leden en NKV (Nederlands Klassiek Verbond)-leden.
Programma
10:15: Deuren open OBA
SESSIE 1: DE ZIJDEROUTES IN DE OUDHEID
10:45-11:00: Introductie 11:00-11:30: Rolf Strootman (UU): “Het ontstaan van de Zijderoute” 11:30-12:00: Marike van Aerde (UL): “Handel en Heritage in de Himalaya: sporen van de antieke zijderoute op de rotsen van het Karakorumgebergte” 12:00-12:15: Q&A
12:15-13:30: Lunch en Bazaar
SESSIE 2: HANDEL OVER DE ZIJDEROUTES
13:30-13:45: Muziek door Khorshid Dadbeh 13:45-14:15: Joanita Vroom (UL): “Ter land, ter zee, en in ons hoofd: de vele zijden van de middeleeuwse Zijderoutes” 14:15-14:45:Dilnoza Duturaeva (York): “Before the Mongols: Trans-Asian Caravan Routes and Trade Networks” 14:45-15:00: Q&A
15:00-15:30: Middagbreak en Bazaar
SESSIE 3: NIEUWE CONTACTEN, NIEUWE IDEEËN
15:30-15:45: Muziek door Khorshid Dadbeh 15:45-16:15: Tjalling Halbertsma (RUG): “Rabban Sauma: China’s tegenligger van Marco Polo en de ontdekking van Europa” 16:15-16:45: Jos Gommans (UL): “Plato in India: Een Global Renaissance?” 16:45-17:00: Q&A en einde
De jaarlijke Zenobialezing wordt dit jaar gegeven door dr. Kati Ihnat op dinsdag 7 maart in het Rijksmuseum van Oudheden. Kati Ihnat is sinds 2016 universitair docent middeleeuwse geschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Zij houdt zich bezig met het bestuderen van religieuze cultuur in middeleeuws Spanje, waarover ze momenteel een NWO Vidi-project leidt: ‘Making martyrs in medieval Iberia, 589-1080’.
7 maart 2023 | 19:30 – 20:30 uur | Rijksmuseum van Oudheden te Leiden | eveneens te volgen via livestream | gratis
Martelaren waren populair in het vroeg-middeleeuwse Spanje. De meeste heiligen die vereerd werden in de christelijke kalender waren martelaren; door hen te vereren konden christenen zich inbeelden als groep die zo toegewijd was aan hun godsdienst dat zij bereid waren ervoor te sterven. In het midden van de negende eeuw in Cordoba is dit precies wat sommige christenen lijken te hebben gedaan. Toen zij voor de islamitische rechters kwamen, lasterden zij de profeet Mohammed en brachten de daarvoor voorgeschreven doodstraf over zich heen. Het vrijwillige karakter van deze martelingen heeft lang de aandacht getrokken van historici die hebben geprobeerd te begrijpen waarom mensen zulke extreme acties zouden hebben ondernomen. In deze lezing bekijken we de zogenaamde ‘martelaren van Córdoba’ in een breder sociaal en religieus perspectief en onderzoeken we wat deze groep zegt over de betrekkingen tussen christenen en moslims in de middeleeuwse mediterrane wereld.
Stichting Zenobia verzorgt op 30 maart een avondlezing tijdens de Week van de Klassieken, dit jaar met het thema ‘Revoluties en de oudheid’. Prof.dr. Jürgen Zangenberg, hoogleraar Antiek Jodendom en Vroeg Chirstendom aan Universiteit Leiden, zal spreken over de Joodse Opstand, met de vraag in hoeverre hier sprake is van een revolutie. De lezing wordt voorafgegaan door de presentatie van de eerste lesbrief van de nieuwe Zenobia Onderwijsreeks.
30 maart 2023 | 20:00 – 21:30 uur | Rijksmuseum van Oudheden te Leiden | eveneens als livestream te volgen | gratis
‘Revolutie’ is een modern concept, vooral geïnspireerd door marxistische theorie en de praktijk van de Russische Oktoberrevolutie 1917. Maar opstanden tegen een ongeliefde overheid bestonden zolang mensen in sociale verbanden met elkaar leven. Verzet tegen een groep, van binnen of buiten of samen, die controle uitoefent over anderen heeft heel verschillende vormen. Wij willen vanavond naar een bijzonder goed gedocumenteerde gebeurtenis kijken, namelijk de zogenoemde “Eerste Joodse Opstand”.
Was het een “opstand”, een “clash of cultures” of zelfs een “revolutie”? Welke aspecten brengt elk begrip naar voren? Vinden we die in de bronnen terug? Moeten we kiezen of kloppen ze allemaal? Wat dachten de mensen toen over deze gebeurtenis, acteurs van betrokken partijen, slachtoffers of profiteurs? Op basis van een bijna unieke hoeveelheid bronnen, zowel archeologisch als ook literair, zullen we het fenomeen “Joodse Opstand” benaderen en vragen: De Joodse Opstand – een Revolutie?
De lezing wordt voorafgegaan door de presentatie van de eerste lesbrief van de Zenobia Onderwijsreeks, waarmee wij beogen lesmateriaal dat de Oudheid in een breder perspectief plaats openbaar toegankelijk te maken voor docenten in het middelbaar onderwijs. In de eerste lesbrief, Olympus Extended, ontwikkeld door Hanna Hoogenraad en Bas Wagenaar, worden de Griekse godenwereld, religieuze architectuur en rituelen vergeleken met de Mesopotamische. Tijdens de presentatie worden Hanna en Bas geïnterviewd door Kristel Henquet, hoofdredacteur van de Onderwijsreeks.
Inschrijven voor de fysieke plaatsen en de livestream kan via de website van het Rijksmuseum van Oudheden. Bekijk hier ook het verdere programma van de Week van de Klassieken.
Anton Rooskens, Afrika Symbolen, 1958, C/o Pictoright Amsterdam
Zaterdag 11 juni | 14:45 uur | Cobramuseum, Amstelveen
Op zaterdag 11 juni gaat Zenobia naar de tentoonstelling Cobra en Noord-Afrika in het Cobramuseum te Amstelveen. De tentoonstelling toont het werk van kunstenaars uit de twintigste-eeuwse Cobra-beweging die op verschillende manieren in aanraking kwamen met de kunst, cultuur en bevolkingsgroepen van Noord-Afrika en hiervan in hun werk blijk gaven. De rondleiding door de tentoonstelling start om 14:45 uur en is gratis voor aspirant donateurs van de stichting. Toegang tot het museum is op eigen kosten – toegang met museumjaarkaart is mogelijk. Ook bestaande donateurs zijn van harte welkom om zich aan te sluiten bij de rondleiding. Er zal na afloop van het museumbezoek een borrel zijn op een nader te bepalen locatie.
Bestaande en aspirant donateurs kunnen zich aanmelden voor de rondleiding door een mail te sturen naar acquisitie@stichtingzenobia.nl, met daarin het ingevulde incassoformulier indien van toepassing.
U kunt zich aanmelden als donateur van Stichting Zenobia vanaf 25 euro per jaar, voor een periode van vijf jaar. Lees meer over het donateurschap op onze website.
De lange regering van keizer Justinianus (r. 527-565) en zijn echtgenote Theodora geldt als een van de meest dynamische, spectaculaire periodes van de Late Oudheid. Tijdens de heerschappij van dit fameuze power couple werden grote delen van het West-Romeinse rijk heroverd, verrezen indrukwekkende bouwwerken als de Hagia Sophia in Constantinopel en werd het monumentale Corpus Iuris Civilis gepubliceerd. Het paar was zich zeer bewust van het belang van een goede reputatie. Van prachtige kunst en architectuur tot hofceremonieel, massabijeenkomsten, lofredes en wetgeving: geen middel bleef onbenut om het keizerlijke imago luister bij te zetten. Justinianus en Theodora bevonden zich daarbij op het snijvlak van eeuwenoude klassieke tradities en laatantieke (christelijke) innovaties die de opkomst van het Byzantijnse keizerschap inluidden. Tegelijkertijd zijn weinig heersers uit de Oudheid zozeer verguisd als juist dit tweetal. De Anecdota van de eigentijdse auteur Procopius biedt een fraai staaltje antipropaganda waarin Justinianus en Theodora in scandaleuze en zelfs demonische tinten worden afgeschilderd. Hoe verliep de beeldenstrijd rondom dit keizerlijke paar en wat kunnen we daarvan leren over laatantieke propaganda?
Martijn Icks is universitair docent Oude Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en is gespecialiseerd in de politieke cultuur en machtsrepresentatie van de Romeinse keizertijd. Hij is de auteur van The Crimes of Elagabalus (2011) en co-editor van Character Assaassination throughout the Ages (2014) en het Routledge Handbook of Character Assassination and Reputation Management (2020). Zijn huidige onderzoek spitst zich toe op de zichtbaarheid en toegankelijkheid van keizerlijke macht, met name in de late oudheid.
De lezing zal online plaatsvinden om 20.00 uur op donderdag 17 maart 2022. Aanmelden kan hier. Houd onze website en sociale media in de gaten voor updates en de website van de Week van de Klassieken.
Hoe zag Cleopatra er nou echt uit? Wat was het immigratiebeleid van het Romeinse Rijk en wat voor gevolgen had het? Hoe keek Aristoteles tegen slavernij aan? Dit soort vragen houdt de gemoederen nog altijd bezig en illustreert hoezeer de moderne mens zich aan de Oudheid spiegelt of zich er juist tegen afzet. De wijze waarop er nu in Nederland over diversiteit en etniciteit wordt gesproken, verschilt scherp van de concepten die in het oude Egypte, Perzië of Griekenland werden gehanteerd. Maar ook in de Oudheid werden huidskleur en andere etnische kenmerken natuurlijk opgemerkt en becommentarieerd, in positieve en negatieve zin.
Woensdag 9 maart 2022 | 20.00 uur | fysieke bijeenkomst in, evenals een livestream vanuit, het Rijksmuseum van Oudheden, Leiden, gratis deelname
Naar aanleiding van het thema van de Week van de Klassieken 2021, ‘De inclusieve oudheid’, heeft de Zenobiareeksredactie van de Stichting Zenobia het initiatief genomen om een bundel samen te stellen. Nu, een jaar later, presenteren we het resultaat: De huid van Cleopatra: Etniciteit en diversiteit in oudheidstudies (Zenobiareeks 9). De vijftien auteurs van de bundel onderzoeken drie verschillende maar onderling verweven vragen rondom de Oudheid en etniciteit. Hoe werd er in de Oudheid tegen huidskleur en etnische kenmerken aangekeken? En, hoe hebben door de eeuwen heen de bestudering van de (‘Klassieke’) Oudheid en eurocentrische ideologie en politiek elkaar wederzijds beïnvloed? Tot slot, hoe kunnen oudheidstudies, zowel wat betreft beschikbare kennis als het vakgebied, anno nu breder toegankelijk worden gemaakt?
Bij de presentatie zal de schrijfster Simone Atangana Bekono (Confrontaties, Hoe de eerste vonken zichtbaar waren) in gesprek gaan over de rol van de klassieke oudheid in haar werk met een van de auteurs van de bunden, Maarten De Pourcq. Verder zullen de volgende auteurs een vijf-minuten-presentatie geven over hun hoofdstuk: Daniel Soliman over de steeds veranderende perceptie van de huidskleur van de oude Egyptenaren, Miko Flohr over de verwevenheid van het Nederlandse koloniale verleden met de Klassieke Oudheid, Evelien Bracke over het aanbieden van oud-Griekse mythen en taal aan kinderen uit kansarme gezinnen in het basisonderwijs en Kurano Bigiman over de eerste gymnasiumafdeling in Amsterdam-Zuidoost. De avond zal worden ingeleid en gepresenteerd door de redacteuren van de bundel, Emma Huig, Inger Kuin en Mirte Liebregts. Na afloop is er een signeersessie en gelegenheid om auteurs te ontmoeten.
Het symposium zal plaatsvinden op 9 maart 2022, om 20 uur in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, als opmaat naar de Week van de Klassieken 2022 die een dag later begint. Het symposium zal gratis fysiek bij te wonen zijn, en zal te volgen zijn via een livestream. Aanmelden voor het fysiek bijwonen en de livestream kan hier. Houd onze website in de gaten en de website van de Week van de Klassieken.
Op 25 januari zal Prof. dr. Daniëlle Slootjes (Universiteit van Amsterdam) de Zevende Zenobialezing verzorgen in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. In deze lezing bespreekt zij hoe ons denken over verschillende soorten grenzen in de antieke wereld ons zowel vooruit heeft geholpen als in de weg staat in het begrijpen van oude beschavingen. De lezing zal via een livestream te volgen zijn.
Dinsdag 25 januari 2022 |19.30-21.00 uur | livestream vanuit het Rijksmuseum van Oudheden | gratis deelname
Onze moderne geschiedschrijving van de volken en gemeenschappen rondom de Middellandse Zee in de Oudheid wordt gekenmerkt door het gebruik van verschillende soorten ‘grenzen’, die al dan niet in de Oudheid zelf ook werden gebruikt. Dat begint bijvoorbeeld al met onze traditionele chronologische indeling in periodes, van het Oude Nabije Oosten, Griekenland, de hellenistische wereld tot en met het Romeinse en Byzantijnse rijk. Geografische en fysieke grenzen helpen ons om verschillende politiek afgebakende territoria weer te geven op lokaal, regionaal, provinciaal of zelfs rijksniveau. Categorisatie van mensen aan de hand van sociale klassen, gender, of status leggen de sociale structuren van de verschillende samenlevingen bloot.
Kortom, ‘grenzen’ zijn overal. Grenzen geven ons houvast in het kijken naar het verleden en heden. Grenzen zijn inclusief en exclusief tegelijkertijd. Hoewel het gebruik van het concept ‘grenzen’ in de historische analyses van de Oudheid vaak wordt gebruikt om die wereld voor ons te verhelderen, belemmert het concept ons tegelijkertijd. Deze lezing laat zien op welke wijze het gebruik van grenzen, met name die tussen Oost en West, onze inzichten in de antieke wereld niet alleen heeft verscherpt, maar tegelijkertijd ook blind heeft gemaakt voor een historische realiteit waarin deze tweedeling niet of nauwelijks bestond.
Voorafgaand aan de Zenobialezing zal het achtste deel uit de Zenobiareeks gepresenteerd worden: Xerxes’ droom: De lange schaduw van zijn Griekse veldtocht, geredigeerd door Mathieu de Bakker en Janric van Rookhuijzen.
